Por Jose Vieira
O colapso da II República de España se aproximaba o fin e moitos españois e non só, tamén brigadistas que participaron na súa defensa, sentiron que xamais serían tratados coas regalías das Convención de Xenebra (1), por tanto, temendo pola súa vida, resolveron aproveitar todas as oportunidades posíbeis, de encontrar un exilio seguro.
Como infelizmente sempre acontece, o número dos que conseguiron encontrar a alternativa segura foi moi pequeno, se atendermos a cantos se sentiron en perigo.
Destes locais de escape, no territorio francés, as autoridades de entón, non ofreceron un asilo solidario nin humano. A maioría dos que atravesaron a fronteira a duras penas, se encontraron con campos de internamento, sen as mínimas condicións de supervivencia. Moitos acabaron por volver a facer o camiño de volta, suxeitándose a todas as consecuencias, impostas polo novo réxime fascista, e a todas as súas represalias terroríficas e arbitrarias, que ían desde a prisión e os traballos forzados até ao asasinato indiscriminado.
No entanto, a ilusión de seguranza, esas si a obtiveron, os que se quedaran, a pesar de non conseguiron unha recepción, nin correcta nin amigábel, por parte das autoridades de entón, pois, para a maioría a alternativa era seren mortos ás mans dos vencedores desa guerra fraticida, que non quixeron e Franco e os seus levaron a efecto.
Non se concibe, como eran internados en auténticos campos de concentración, sen as menores condicións de vida. Estes locais, non estaban dotados nin de aloxamentos mínimos, de condicións de supervivencia, por falta de comida, agasallos e asistencia médica, tendo moitos perdidos a vida nestes locais, onde esperaban escapar a unha morte correcta no seu país. Este drama, acompañou a case todos os que conseguían entrar en Francia.
Máis, esta situación é tan estraña e inconcibíbel, se recordamos que o maior continxente de brigadistas internacionais que loitaron por unha España Republicana, eran cidadáns franceses (cerca duns 10.000) (2).
Así, dada a incerteza de teren a súa integridade física a salvo, ben como a facilidade de comunicación cos locais, pois a lingua era a mesma, houben un número substancial, dos que elixiron como desterro involuntario, embarcar como podían, co destino o México. Realmente, había razóns que levaron para alén das xa apuntadas para que o destino preferente fose o México.
En primeiro lugar, fora un estado que, axudou a República Española, con armas, sen nunca esixir nada en troco. Aquí sempre pontificou do lado mexicano a palabra solidariedade. Pero existe outra luz a orientar os españois a buscar asilo no México, é que este país era un dos máis grandes exemplos de solidariedade para cos refuxiados ou exiliados políticos de entón. Esa era unha luz, un auténtico farol, que orientaba as escollas dunha segunda patria segura, aos españois que tiveron esa oportunidade.
Precisamente fixo este pasado día 19 de outubro, 50 anos, que morreu o entón Presidente da República do México, o xeneral Lázaro Cárdenas, o home que sempre apoiou á República española e, que acolleu de brazos abertos, os seus refuxiados políticos.
Segundo escribe, por exemplo, Mario Morales Mora, para moitos dos mexicanos, o xeneral Lázaro Cárdenas, foi o mellor presidente constitucional, de todos. Probabelmente terán as súas razóns, ben fundadas para formular ese xuízo.
Recordemos unha anterior situación dun dos máis difíciles asilos políticos que ocorrera antes, e que marcou, entre outros, a liña de ruta, para os exiliados españois.
O Presidente Lázaro Cárdenas, foi coñecedor a través dos seus paisanos, de que o compañeiro de Lenin na revolución da Rusia, Lev Davidovich Bronstein, mundialmente coñecido como Leon Trotsky, estaba en serios apuros, pois a súa vida corría real perigo, e non conseguía que ningún dos países europeos lle dese asilo, despois de ser expulsado. Soamente a Noruega, lle deu asilo temporal.
Así, que o espírito de humanidade e gran formación humanista deste presidente, se deu presa a dar acollida, a Trotsky, independentemente da súa ideoloxía. Este é realmente o tipo de carácter dun grande estadista. Cárdenas era un home que xamais defraudou os seus concidadáns e sempre pugnou polo seu progreso.
Recordemos, unhas palabras de Trotsky, sobre o referido presidente “Cárdenas me hai dato asilo non por estar de acordo coas miñas ideas, mas si coas súas”. Esta é unha inmensa xustiza deste revolucionario a Lázaro Cárdenas.
Quen era o referido Presidente?
Este político, que foi presidente do México entre, 1de decembro de 1934 a 30 de novembro de 1940.
Entre outros grandes trazos de estadista, nacionalizou as petroleiras, distribuíu terras aos campesiños, na base dunha xubilación agraria, promoveu a educación e a socializou (gratuíta para todos), perseguiu a corrupción e como non podía deixar de ser deu asilo a miles de españois, que fuxían do réxime terrorista de Franco. Foi un presidente amado polos mexicanos pois sempre puxo os intereses do pobo, por encima de calquera outros, menos claros.
É importante dicir que cando concedeu o asilo a Trotsky, o Partido Comunista do México, que era profundamente estalinista, o sexa da á que o expulsou (pois era un purista da revolución e non un ditador como foi o seu tamén compañeiro Stalin) e, que despois do expulsar, sempre o perseguiu até que o conseguiu matar, no México, onde fora acollido con toda a fraternidade e solidariedade do seu Presidente.
Stalin, xamais como dixemos deixou do perseguir, pois este era o revolucionario que realmente lle facía fronte. Así, a través dos seus servizos secretos, o seu axente, o español Ramón Mercader, veu a conseguir matar a Trotsky, o día 21 de agosto de 1941(3).
Lázaro Cárdenas, era un certo demócrata, como se pode, ver esa calidade, por exemplo, a través dun extenso telegrama, que enviou ao seu Ministro de Negocios Estranxeiros (no México se chaman de secretarios), e este secretario, era particularmente un admirador de Stalin.
Neste documento (telegrama), explicaba as razóns do seu xesto humanitario. Máis, informaba de que o seu xesto, estaba desposuído de calquera ideoloxía, e que o facía pois, por solidariedade e a fraternidade, principios que debían posuír todos os estados.
Despois de explicar as respectivas razóns ordenou que lle fose concedido o respetivo visto de residencia.
Transcrevemos coa debida venia, unhas partes dese telegrama:
– “Leal a esa conduta, México se sente neste momento o deber de reivindicar coa súa actitude unha das conquistas de maior cometido Humano, que había logrado o Dereito das Persoas a prerrogativa do asilo para os exiliados por causas políticas” ….
Termina ordenando:
– “En virtude das razóns anteriores, fica o señor autorizado para que cando se presente a petición formal de asilo en favor do cidadán Trotsky, o senhor o tramite em conformidade”.
Trotsky chegou ao porto de Tampico, a bordo o petroleiro noruegués Ruth, sendo recibido por funcionarios mexicanos, periodistas e algúns amigos de confianza de Trotsky.
Trotsky, mal pisou o territorio Mexicano, escribiu un telegrama ao Presidente Lázaro Cárdenas, e vinculou, a transmisión a través deste, a todo o goberno, os seus agradecementos. Posteriormente o Presidente contestou amabelmente.
Sen nunca teren un contacto persoal importante, sempre foron moi respeitadores entre si e, entre ambos, se estabeleceu unha boa cordialidade.
Cábenos recordar, este grande e humano presidente, que unha vez máis, mostrou canto grande era, ao conceder o exilio a miles de españois, que debido ao golpe fascista de 1936 dos xenerais franquistas, tiveron que deixar a súa patria.
O xesto de conceder o asilo a todos os cidadáns, que se exiliaban dunha España, que fora usurpada por un bando fascista, mostra que as palabras e as accións do Presidente Lázaro Cárdenas, continuaron a ser coherentes e humanas.
Homes como estes, non son infelizmente nin a maioría, nin tan pouco vulgares. O que é realmente moi pouco abonatório, é que practicamente ninguén neste reino, recordar o gran xesto de Cárdenas e o traer, polo menos, ao coñecemento da maioría da poboación.
No entanto, a memoria das xentes, por veces é limitada e esquece, demasiado pronto, os grandes xestos.
NOTAS:
(1) – Se trata da non observancia asegurada polas forzas de Franco, ilexítimas por certo, que xamais asegurarían os dereitos estabelecidos polas varias Convencións de Xenebra.
Segue a relación das que non foron respectadas polo réxime de terror e terrorista de Franco.
A primeira Convención de Xenebra de 1906
A segunda Convención de Xenebra de 1929
(2) – A conta do número de brigadistas loitando pola república, non é cuestión pacifica:
Así segundo o Batallón Abrahan Lincolm, serían 59.380
Segundo, mais tarde o traballo de Hugh Thomas serían 40.000
Finalmente a última investigación de Michael Lefebvre e Remy Skoutelsky serían 35.000
Cabe dicir que o continxente maioritario era o francés, cunha media de 10.000 brigadistas.
(3) – Ramón Mercader, a pesar de ser español era un elemento da NKVD, da URSS e, como tal, ao servizo de Stalin.
Se el primero en comentar