Naquel febreiro de 1977 no que morre o solidario Emilio Suárez Valdés, As Encrobas veríase desbordada por un insólito despregamento policial, con preto dun centenar de gardas civís fortemente pertrechados con rifles de asalto.
Por Angelo Nero
“A Terra é nosa e non de FENOSA”, foi o berro de guerra dos veciños das Encrobas que, en 1977, se enfrontaron a golpes de paraugas contra a Garda Civil que, cos rifles preparados, intentou desaloxalos da súa terra, momento inmortalizado pola cámara de Xosé Castro, que permanece fixa no imaxinario de moitos galegos, como símbolo dun espolio que continúa ata hoxe, e que dende 2017, baixo a presidencia de Feijoó, mesmo se lexisla a través da Lei para o Fomento de Iniciativas Empresariais , unha auténtica Lei de Espolio, como veñen denunciando sindicatos e partidos nacionalistas, así como organizacións ecoloxistas.
Pero volvamos ao ano 1977, a unha pequena freguesía do concello galego de Cerceda, onde, daquela, a maioría da poboación vivía da terra, digamos que daquela o 45% dous galegos e galegos vivían da actividade primaria, nos sectores de agricultura, gandería e pesca, aínda que as autoridades franquistas xa deseñaran un plan para o rural galego, con grandes proxectos mineiros e hidroeléctricos -mesmo estaba previsto unha central nuclear en Xove-, onde ou que realmente sobraba era a xente. Comezou ou éxodo rural forzado, os “desertores do arado”, como se lles chama, que desertaron pola forza, emprendéndose moitas veces toda a forza represiva do Estado, enviando as tropas de choque do réxime, a garda civil, para desaloxalos.
O franquismo foi un negocio, que continuou despois do franquismo, con empresas como FENOSA, Fuerzas Eléctricas del Noroeste SA, propiedade de Pedro Barrié de la Maza, un dos principais financeiros do bando fascista durante a guerra civil, cuxa orixe estaba noutra expropiación, a de Electra Popular Coruñesa, cuxo propietario, o republicano José Miñones, foi fusilado tres meses despois do golpe. FENOSA dedicouse, coa bendición do réxime, ao espolio do territorio galego, converténdose na segunda empresa de Galicia, despois de Bazán, tendo o monopolio enerxético, con centrais hidroeléctricas e térmicas.
A fame deste gran depredador non tivo fin, e adxudicouse a concesión dunha mina de carbón nas Encrobas, a través da súa filial, Lignitos de Meirama, proxectando unha central térmica para alimentala co mineral. Coa complicidade das autoridades franquistas decretouse a expropiación forzosa de case mil hectáreas do val das Encrobas. Comezou unha longa loita entre os veciños contra a empresa de Barrié de la Maza, que espertou enseguida a solidariedade de toda Galicia.
Nunha das moitas accións solidarias que tiveron lugar cos veciños das Encrobas faleceu un mozo, Emilio Suárez Valdés, un desas mortes anónimas da transición, que deu a súa vida loitando pola sua terra e pola liberdade, sempre ameazadas pola poderosos que, baixo siglas como FENOSA (agora Naturgy), buscaron sempre os seus propios beneficios, ignorando as necesidades da xente.
O 19 de febreiro de 1977, o xornalista de El País Gerardo González Martín asinaba a seguinte crónica, baixo o título: “Electrocutado ao colocar unha pancarta sobre As Encrobas”. O artigo relataba os feitos que provocaron a morte do mozo Emilio Suárez Valdés:
“Un rapaz de dezasete anos quedou onte electrocutado, cando tentaba colocar unha pancarta no tellado dun pavillón da Universidade Laboral da Coruña na que se deixaba patente a solidariedade cos gandeiros expropiados das Encrobas. O cable de alta tensión no que tropezou pertence a Fenosa, a empresa eléctrica que ten intereses en Lignitos de Meirama, empresa que ocupa as terras, en litixios para explotar o subsolo e abastecer a central térmica de Sabón. Emilio Suárez Valdés, de Inicio, localidade leonesa do Bierzo, cursaba o primeiro curso de formación profesional de segundo grao (rama electrónica) na Universidade Laboral. Onte, de madrugada, saíu da capela do centro onde estivera encerrado cun setenta compañeiros, nunha actitude solidaria co pobo das Encrobas, en cuxa defensa se interesaron os máis diversos sectores da poboación galega. . «En principio -comentaron algúns alumnos- pensamos en colocar a pancarta no vestíbulo, pero como cada vez que deixamos algo alí quítano inmediatamente, Emilio decidiu subir ao pavillón máis alto da Universidade, e colocalo nese lugar.» José Manuel Sánchez, outro mozo estudante, presenciou o que estaba a suceder a poucos metros. «O vento -dixo- moveu a pancarta, na que se podía ler Solidariedade con As Encrobas. Emilio tendeu un pouco os brazos para non perder o trapo e tropezou cun cable de alta tensión. Foi horrible. Caeu cara atrás».
Os compañeiros tentaron reanimar ao rapaz, pero non o conseguiron. Tampouco o fixo unha enfermeira que apareceu minutos despois e non se puido facer nada na residencia sanitaria Juan Canalejo, onde Emilio foi ingresado morto. Segundo datos extraoficiais, o director da Universidade Laboral interesou, nalgunha ocasión, a Fuerzas Eléctricas del Noroeste, SA (Fenosa) para retirar a liña de alta tensión de 15.000 voltios que atravesa as instalacións docentes.
O suceso dificultará o entendemento entre Lignitos de Meiranía, e os gandeiros das Encrobas. En certa medida, a tensión puido diminuír onte cando a xurisdición militar deixou en liberdade ao cura de Sésamo, e os dous traballadores que detiveron o día da ocupación, aínda que, a última hora da tarde, parece que continuaban detidos tres participantes nunha das manifestacións deste xoves.
Naquel febreiro de 1977 no que morre o solidario Emilio Suárez Valdés, As Encrobas veríase desbordada por un insólito despregamento policial, con preto dun centenar de gardas civís equipados con rifles de asalto. Ao asalto do pobo, para maior beneficio das eléctricas, máis ou menos como agora, aínda que daquela o pobo, armado aínda que só fose de fouces e paraugas, saíu a defender o común.
«O meu pai era moi vello e levaba un bastón, pero un garda deulle unha patada e nunca apareceu. Golpeárono nas costas cun rifle e tirárono ao chan e, despois de facerme o mesmo, arrastráronme pola matogueira. Tamén nos puxeron os canóns no peito, o que provocou marcas que tardaron moito en desaparecer. Só vin a guerra pola televisión, pero iso foi peor”, lembrou un veciño as cargas da garda civil, onde foi detido o cura Moncho Valcarce, un dos líderes da revolta.
O 21 de febreiro tamén houbo na Coruña unha manifestación de solidariedade con As Encrobas, tal e como recolle o diario El País: “O maior número de manifestantes que conseguiran formarse pasaron por diante do Goberno Civil; Desfilaron máis de mil persoas, encabezadas por unha fila dunha vintena de manifestantes que portaban unha gran pancarta alusiva á morte de Emilio Suárez: Mortos por defender aos labregos das Encrobas. Foron pacíficos, e o colectivo só pedía xustiza para os afectados, mentres acusaba a Fenosa de quitarlle os terreos aos seus lexítimos propietarios. De súpeto, un jeep da Policía Armada, dirixida por un comandante, irrompeu no lugar a gran velocidade. Arroxouse á masa de manifestantes e lanzouse lixeiramente contra eles, atravesando a columna sen causar feridos».
Foron pacíficos, e o colectivo só pedía xustiza para os afectados, mentres acusaba a Fenosa de quitarlle os terreos aos seus lexítimos propietarios. De súpeto, un jeep da policía. Armada, dirixida por un comandante, irrompeu no lugar a gran velocidade. Arroxou á masa de manifestantes e lanzouse lixeiramente contra eles, atravesando a columna sen causar feridos».
A crónica do xornal madrileño sinalaba a detención de 27 persoas, entre elas Francisco Rodríguez e Bautista Álvarez, dirixentes da UPG, sinalando que entre os detidos «a maioría eran presuntos militantes da Asemblea Nacional Popular Galega, da Unión do Pobo Galego, das Comisións Labregas, do Movemento Comunista Galego e a Xuventude Comunista Galega.”
O correspondente de El País tamén deu conta do “sinxelo funeral que o cura de Sésamo, Ramón Valcarce, oficiou con varios compañeiros da comarca pola alma do estudante Suárez. Homes e mulleres choraban os seus ollos cando o cura Valcarce lles falaba: «Hai que seguir loitando», díxolles. «A forza do capital, que é inhumana e que non atende a razóns xenuinamente sociais, recae agora sobre nós. Temos que loitar contra ela para que algún día desapareza do mundo e os homes sexan libres nunha sociedade verdadeiramente xusta». Cancións e berros de liberdade para Galicia levantaron voces que xa estaban calladas de berrar Fora Fenosa, esta terra é nosa”.
Se el primero en comentar