Por Angelo Nero
Vaia por diante que a miña relación con Julio Medem é unha historia de amor que ven de longo, dende que en 1992 vin, nunha desas salas que nos finais do século pasado gabábanse de proxectar “cine de autor”, o seu debut na longametraxe co filme “Vacas”, que me introduciu no universo particular dun dos máis prolíficos e orixinais directores do panorama español moderno. Pensei que fora un amor de verano, como tantos outros que, daquela, cando adoitaba ir tres ou catro veces por semana o cinema, semellaban gravarse na miña pel, máis o ano seguinte volveu atraparme con “La ardilla roja”, máis, o que me fixo incondicional da súa obra, foi no seguinte, en 1996, con “Tierra”, unha das películas máis poéticas e fermosas que vira ata entón, onde eu tamén, namorei, como a personaxe interpretada por Carmelo López, das súas dúas protagonistas. Subiu a aposta emocional dous anos máis tarde, con “Los amantes del Círculo Polar”, e xa souben que o amor por Medem era para sempre, a eses guións plagados de casualidades e causalidades, de herdanzas do pasado e feridas do corazón que non queren cicatrizar, a diálogos nos que semella todo dito, e a silencios que aínda din máis cas palabras, a olladas que te atrapan e fan que abandones a butaca para mergullarte de cheo na historia. Mentres eu enredaba cas miñas propias raíces, Medem facíase un oco importante no meu imaxinario particular, e seguiu medrando.
Quizais foi con “Lucía y el sexo”, estreada no ano 2000, cando esa poética do imposible prendeu en moita xente do meu entorno, que, ata entón, non terminara de conectar coa súa particular linguaxe, con esas viaxes no tempo cheas de melancolía e de nostalxia, retorcendo os arames das lembranzas para rescatar os amores fallidos. Pero, cando xa me tiña ganado, e a boa parte do público e da crítica, Julio Medem, un dos directores españois máis valentes das últimas décadas, decidiu arriscalo todo e quixo falar da violencia política que semellaba enquistada neste estado, con “La pelota vasca, la piel contra la piedra”, onde, por primeira vez, escoitamos varias voces dos protagonistas do conflito, expoñendo as súas razóns. Foi un documental necesario, que prendeu a faísca dunha reflexión e dun dialogo que entón semellaba imposible, tal como estaba de polarizada a sociedade naqueles primeiros anos do presente século, e que atopou críticas tan feroces por parte dos medios de (des)información masiva, que Medem deixou de agasallarnos ca súa particular ollada, e tivemos que agardar sete anos para que volvera as pantallas cun filme de ficción, que tampouco foi demasiado ben recibido, ni polo público, nin por esa crítica que non lle perdoaba o atrevemento do documental sobre o conflito vasco. Mais a mín volveu cautivarme con “Caótica Ana”, quizais porque nese ano a miña vida tamén virou cara o caos, máis esa é outra historia.
Cando comecei esta crítica non pretendía facer un exhaustivo repaso a súa filmografía, máis o amor por ela guiou as miñas palabras, así que non incidirei nas obras que filmou nos últimos dez anos, “Habitación en Roma” (2010) e “Ma ma” (2015), xa que considero que son ás máis afastadas do seu universo particular, e quizais as que menos pegada deixaron en mín. Así que tentarei centrarme na súa, ata o de agora, última película “El árbol de la sangre”, onde Medem regresa o seu cerne, o que fai desta cinta facilmente recoñecible a súa autoría. Aínda que a estas alturas, coa súa dilatada carreira ás costas, xa non precisaba demostrar a súa pegada como director, Julio Medem ofrécenos con esta nova cinta unha verdadeira obra mestra, cargada de metáforas, de diálogos e monólogos evocadores, e dese linguaxe da paisaxe, dos animais e dos montes e vales, que son parte do seu discurso dende “Vacas”.
A trama deste novo filme, lévanos a un caserío de Euskadi, onde chegan Rebeca (Úrsula Corberó) e Marc (Álvaro Cervantes), coa intención de reconstruír e escribir a historia das súas familias, que semellan entrelazadas coma as raíces do árbol que se ergue fronte a casa, coma unha personaxe silenciosa, en torno a que xiran outras, durante diferentes épocas, un árbol que é protagonista do prólogo e do epílogo desta película cargada de simbolismo, de metáforas e desa mestura do causal e casual da que se empapa case toda a filmografía do director donostiarra.
Rebeca e Marc poñen en riba da mesa os seus pasados, os camiños que os levaron a atoparse, e os que poden levalos a afastarse, como Algúns segredos que non se atreveran, ata entón, a confesarse, e van descubríndonos ó resto de personaxes, ás súas raíces e os lazos que as unen, nun relato que debuxa a vida de dúas familias a través de varias xeracións, que se entrecruzan a través de redes subterráneas, que explotan cando saen á luz. Julieta e Jacinto, interpretados por Ángela Molina e Jose María Pou, nenos da guerra refuxiados na Unión Soviética, e os fillos destes, Víctor e Olmo (Daniel Grao e Joaquín Furriel), integrantes dunha escura organización criminal. A nai de Rebeca, encarnada pola actriz Najwa Nimri, unha cantante de éxito nos oitenta, chamada La Maca, que arrastra unha forte trauma do pasado, e os seus adinerados avós, Candela e Pío (Luísa Gavasa e Emilio Gutiérrez Caba). A nai de Marc, Nuria (María Molíns), unha escritora a quen Olmo salvou da mafia xeorxiana, e que ten unha relación amorosa coa súa editora, Amaia (interpretada por Patricia López Arnaiz). Todos eles semellan peóns dun destino xa escrito, e que os levará, irremediablemente a un destino tráxico ou, cando menos, dramático, como se foran pezas dun engranaxe que se moven para que a historia non perda o seu ritmo, algo ó que Medem nos ten acostumado, aínda que nesta cinta sube un pouco máis a tensión, e por momentos nos leva a unha vertixinosa sucesión de acontecementos, que nos mantén co corazón desbocado, a punto de nos saír do peito.
A cinta é unha sucesión de labirintos, de calexóns sen saída e de minotauros, movidos polo influxo da lúa ou polas súas propias paixóns, con recunchos escuros no corazón que, de xeito inesperado, abren as súas fiestras para mostrar outra historia dentro da historia coral que nos mostra “El árbol de la sangre”, coma se foran polas desa árbore, ou quizais esas raíces que, por debaixo da superficie, agochadas, comunícanse unhas con outros, nunha linguaxe segreda da que nos vai mostrando as claves pouco a pouco, para que vaiamos encaixando as pezas deste puzzle no que se mostran moitos dos elementos recorrentes do universo Medem.
Nesta mestura de cantantes punks e mafiosos xeorxianos, nenos da guerra e amores predestinados, traficantes de órganos, vacas subidas a unha árbore pola tormenta e escritoras perseguidas pola súa historia, vodas paralelas e lazos (familiares e afectivos) invisibles, non cabe a visión de quen non comparte a de Julio Medem, pois resistirse á súa maxia so leva a ver unha sucesión de casualidades forzadas polo guión. Esta é, como a maioría das películas do director vasco, unha historia que esixe do público unha entrega, como aquel que se deixa levar pola forza do amor, pois o amor é o que fai medrar ás raíces desta árbore, con bágoas e silencios, con berros e con sangue.
España, 2018. Direción: Julio Medem. Guión: Julio Medem. Produtora: Arcadia Motion Pictures. Fotografía: Kiko de la Rica. Montaxe: Elena Ruiz. Música: Lucas Vidal. Dirección artística: Montse Sanz. Vestuario: Carlos Díez. Reparto: Úrsula Corberó, Álvaro Cervantes, Najwa Nimri, Joaquín Furriel, Patricia López Arnaiz, Daniel Grao, María Molins, Josep María Pou, Ángela Molina, Emilio Gutiérrez Caba, Luisa Gavasa. Duración: 130 minutos.
Se el primero en comentar