a falta dun sistema alternativo en competencia co capitalismo, non ten resultado nunha vantaxe para o capitalismo e, a noso ver, o que nos parece é que terminou por ser, até unha desvantaxe
Por Jose Vieira
Comezamos cunha pregunta, que moitas veces temos formulado.
Está en crise o capitalismo?
Parece ser consensual, a idea de que o capitalismo, tal como o coñecemos hoxe en día, sofre de tres tendencias, que se divisan xa a longo prazo (dado que somos prudentes), no entanto, detectábeis nos países máis desenvolvidos do sistema (ricos e industrializados).
Nos referimos en primeiro lugar a unha quebra continua da taxa de crecemento económico, visíbel en todas as estadísticas.
En segundo lugar un aumento da súa débeda dunha forma persistente, ben dos Estados, ben dos particulares.
Terceiro, un avanzar constante e continuo das desigualdades sociais, tanto a nivel de ingresos como de riqueza.
Mais, despois de detectadas estes tres grupos de grandes síntomas, temos que esclarecer que son interdependentes, ou sexa, que se potencian entre si, o que complica aínda máis o referido sistema.
Nos fixeron reter, que coa existencia dun crecemento constante da economía, dunha moeda forte e finalmente dunha correcta igualdade social, serían os elementos esenciais para lexitimar o chamado sistema capitalista.
Neste momento, queremos introducir unha palabra, cun significado do tamaño do mundo e, que se trata da infame financiarización, que veu a esnaquizar o sistema que parecía de pedra e cal instaurado. E tal palabra, contén en seu interior, nada máis ou nada menos, que a ambición desmedida do sistema financeiro, de se impor sen piedade ao económico estrito censo.
Expliquemos de forma máis evidente, pois, co crecemento da débeda asociada hai perda de aceleración do crecemento económico, se acelerou a desigualdade social.
Teñamos en atención que entre outros obxectivos, a financiarización, ten proporcionado, o estancamento dos salarios e a perda de poder adquisitivo dos consumidores. Esta si é a realidade.
Esta situación do empoderamento da financiarización, que xa viña desde algúns tempos atrás, se acentuou, especialmente nos Estados Unidos da América do Norte e, especialmente a partir da crise de 2008. Pois, desde aí, se verifica con toda a clareza, que é o capital financeiro, que domina todo e todos e, como tal, a economía.
A pesar da impresionante cantidade de liquidez lanzada pola Reserva Federal do Estados Unidos, esta non conseguiu relanzar a economía. Con respecto a desigualdade social, como non podía deixar de ser, atinxiu números impresionante de concentración dos ingresos e riqueza nun número cada vez máis pequeno, de rentistas (3 ou 4% acaparan máis de tres cuartas partes).
Recordemos, que entre outras consecuencias para o aumento da débeda publica, é por exemplo, as baixadas de impostos ás grandes empresas, así como aos ricos, pois, coa quebra de recadación de impostos, os servizos públicos, pasaron a ser privatizados (un dos obxectivos do capitalismo), tendo como consecuencia o corte no benestar das poboacións.
Finalmente os poucos servizos públicos restantes, así como infraestruturas e, sobre todo os gastos militares, pasaron a ser soportados por préstamos.
Así, en América do Norte, entre 4/5% da poboación acapara nada menos do que 75% dos ingresos e 80% da riqueza. A tendencia, é de que o número dos moitísimos ricos e poderosos, se contraía en número e aumenten as súas porcentaxes quere de ingresos quere de riqueza e, consecuentemente se van agravando as desigualdades.
Será que o capitalismo está cerca dun cataclismo exterminador?
Na nosa opinión e de moitos dos que nos gusta de reflectir sobre estes temas, o capitalismo ten data de inicio e, como tal, tamén deberá ter unha data de final. O que non arriscamos, polo menos nós, é cando se dará ese final. E isto, porque pensamos que este só terminará, cando xurdir algo que a poda substituír e, que sexa, novo e mellor, do que o capitalismo en que vivimos.
Temos, a noción de que, o que está a acontecer,é que no desespero de estender máis e máis o capitalismo, este mesmo, creou as condicións de súa autodestrución.
Mais, concibir desde xa a morte do capitalismo, con data e respectivo momento é traballo incerto e arriscado, no entanto, non dubidamos da súa morte nalgún momento temporal, non moi afastado.
Así para poder aproximar un diagnóstico debemos tentar saber, en que punto da súa existencia este mesmo se encontra. E para iso, temos que encontrar unha definición de capitalismo para poder entender.
Posto isto, avanzamos coa seguinte conceptualización: “como unha sociedade moderna que asegura a súa reprodución colectiva, como un efecto colateral non intencionado da optimización racional individualizada dos beneficios competitivos en busca da acumulación de capital, por medio dun “proceso de traballo” que combina capital de propiedade privado con forza de traballo mercantilizada”. (cumprindo a promesa de Mandeville de converter os vicios privados en beneficios públicos).
O que non nos parece, é que o capitalismo, na actualidade, xa non é capaz de cumprir estes obxectivos e, de terminar a súa existencia “como unha orde social que se auto reproduce, sustentábel, previsíbel e lexítimo”. Este obxectivo está a vista de toda a xente como un fallo clamoroso.
Tampouco podemos deixar de referir, que a falta dun sistema alternativo en competencia co capitalismo, non ten resultado nunha vantaxe para o capitalismo e, a noso ver, o que nos parece é que terminou por ser, até unha desvantaxe.
Por iso, tamén nos parece que a súa continuidade, ou sexa, unha correcta vitoria, aínda que que pírrica, coloca o mesmo capitalismo como o seu principal inimigo. O que nos parece, como xa temos dito, que o sistema entrou en autocanibalismo.
Retomemos a Karl Polanyi, cando refire o seu concepto das “tres mercancias fictícias”, o traballo, a terra e o diñeiro, considerando estes como os límites contra expansión do mercado.
Son estas, “o recurso a que as leis da oferta e da procura se apliquen e, só de maneira parcial e, até dificilmente ou mesmo se apliquen. Así, este só pode ser tratado como unha mercadoría, regulada de maneira moi coidadosa e limitada, unha vez que a súa total mercantilización o destruiría ou o tornaría non operativo”.
O que nos parece, como a outros autores, é que a expansión do mercado, en relación ás tres mercadorías fictícias de Karl Polanyi, xa superou o limiar do posíbel e, xa non estarán posíbeis de se protexer da mercantilizacióno total.
Algúns exemplos: a excesiva mercantilización do diñeiro foi a causa do derrube da economía global en 2008. En relación a terra, se estabeleceu unha tensión entre o princípio capitalista da expansión infinita e a finita existencia de recursos. Canto ao traballo humano, se atinxiu un punto, completamente crítico, pois, non conseguen mellorar o emprego, non permitindo a deslocalización dos traballadores a belo pracer dos empresarios. Con isto, o que queremos dicir, resumindo en importancia, que as principais limitacións se encontran no traballo e no diñeiro.
Segundo o filósofo da escola de Frankfurt, o alemán Wolfgang Streeck, este afirma que o capitalismo está a morrer por unha “sobredose de si mesmo”.
Ultimamente, é costume facerse unha sínteses que condensa os elementos da morte ou da sua evidência, do capitalismo nos seus cinco problemas sistémicos, que pasamos a seguir:
– Estancamento económico
– Redistribución oligárquica
– Saqueo do sector público
– Corrupción desmedida xeral
– Anarquia interna e global
O capitalismo, nos prometeu dar como orde social, foi un progreso colectivo sen límites e, o que se está a ver e, é que nos deu, foi a súa extrema situación crítica, logo o seu fracaso redondo, acerca das súas promesas.
Desde os anos setenta do século pasado, o centro do capitalismo tivo que aguantar tres crises sucesivas, unha de inflación, unha fallo das finanzas públicas e outra de endividamento privado.
Actualmente, está nunha fase moi difícil, que podería se chamar de transición e, a súa continuidade, só se poderá manter, se os bancos centrais, están dispostos a continuar a injetar no sistema o diñeiro de forma ilimitada.
Finalmente, queremos dicir que o capitalismo tiña feito un matrimónio desde o fin da Segunda Guerra Mundial (1945) coa democracia e, o desenvolvemento do capitalismo, até aos nosos días, o que demostra, o seu divorcio coa democracia.
Terminamos cun desexo, máis que un prognóstico…
PAZ Á SÚA ALMA E QUE DECANSE PARA SEMPRE
Se el primero en comentar