«Foron aparecendo novos gustos estéticos, na construción de novos templos e, con eles naturalmente novas técnicas para proseguir a súa execución».
Por Jose Vieira
No texto anterior, sobre o mesmo tema, o concluímos, falando dos máis belos exemplares de catedrais góticas.
Antes de máis, queremos recordar que cada día 20 de setembro, de cada ano, se conmemora o día das Masonerías, o que desde xa se están empeñando as respectivas logias, con nutridos programas culturais,
Retomando o fío, nos imos situar, nas actividades das chamadas “logias”, que eran como se chamaban os locais non só físicos, mais tamén as agrupacións dos respectivos membros.
Así, para alén de seren inicialmente os locais de aprendizaxe das ciencias básicas, e súa posterior aplicación como técnicas da construción, non podemos deixar de referir, que proseguían formas de apoio, fraterno e solidario, entre os seus membros fornecendo, desde o aloxamento, vestiario e até a alimentación.
Como se pode comprender, o tempo da construción das grandes catedrais, non foi só acabando, na medida en que se ían completando, mesmo considerando que estas demoraban, por veces, centenares de anos para se dar por concluídas.
Por outro lado, foron aparecendo novos gustos estéticos, na construción de novos templos e, con eles naturalmente novas técnicas para proseguir a súa execución.
Se tratou de novos modelos de catedrais, que evolucionaran para un estilo, que adoptaría a retoma do clasicismo, mais agora renacido. Se tratou da introdución do novo gusto Renascentista. Foi o fin das construcións góticas e, a pasaxe para os novos modelos, agora inspirados nos clásicos.
Estaba esgotado un sistema de deseño e consecuentemente o da súa construción. Agora as estruturas iniciadas para manter e instruír os aprendices na arte de construción gótica, chegaran ao fin. Agora as técnicas estaban máis accesíbeis e non había como que a necesidade de iniciacións secretas.
O mundo tiña evolucionado, se tornara máis aberto, se deixara finalmente os “mil anos de noite escura”, da Idade Media.
Por outro lado, tamén os principios de construción, das novas catedrais, estaban baseados en desenvolvementos máis populares, non tan elitistas, todo estaba máis accesíbel.
Mesmo a “financiación” das novas construcións estaba moito máis dependente, dos comerciantes e das industrias nascentes do que dos señores feudais. O comercio internacional, sobre todo o marítimo, era agora a gran fonte de riqueza dos países. Todo xiraba a súa volta. Era un Mundo Novo, que substituía o pasado escurantista.
Todo isto tivo como consecuencia, nas respectivas “logias” masónicas, a perda de moitos elementos asociados, porque xa non había traballo suficiente, que alimentase a grande lexión de obreiros da construción gótica. Esta situación, trouxen como consecuencia o empobrecemento das “logias”, pola perda de asociados e, sobre todo, de receita, o que os impedía de proseguir os obxectivos idealizados.
Como referimos, esta perda de capacidade financeira, os impedía manter, en pleno funcionamento, todas as súas múltiples actividades, téndoos levado a procurar máis receita e, para iso, tornaron as condicións de adhesión a cada “logia” menos estritas, na captación e aceptación de seus membros e, permitindo así, que outros asociados puidesen ser admitidos, aínda que non pertencentes á industria de construción de catedrais.
Con esta abertura, conseguían manter as actividades de sempre (referímonola a fraternidade, solidariedade e liberdade) e, así, como a novas posibilidades de alargamento de coñecementos e formación intelectual.
Estas aberturas, deron como que a posibilidade de descubriren outros horizontes, talvez máis humanistas, pois, ao proporcionaron a entrada doutros membros con distintas formacións, esa diversidade veu enriquecer o patrimonio humano das referidas logias.
Cabe agora, antes de avanzarmos máis, de mostrar que historicamente se desenvolveron especialmente dúas grandes liñas de obediencia masónica. Con isto, o que queremos dicir, é que por razóns de orde ideolóxica básica, se decantou a masonería, por dúas correntes.
No entanto, tamén queremos deixar dito, que non só existiron estas dúas correntes, que pasaremos a explicar, mais si moitas outras de menor importancia, a que chamaron “salvaxes” e, que os seus membros, ao non estaren de acordo con esa designación e, como non estaban sometidos a ningunha obediencia das tales correntes principais, preferían que se designasen como sendo as súas “logias”, as que estaban de baixo da “cúpula celeste”.
Entón as dúas chamadas correntes que dominaron e dominan a maioría das “logiass” son as seguintes obediencias masónicas:
A corrente anglosaxona, coa figura máis preeminente da Gran Logia Unida da Inglaterra, sendo a súa obediencia sentida polas tendas dos países da Commonwealth, a España e a América de orixe hispánica.
A outra corrente se encontra nas logias que seguen as obediencias ao Grande Oriente de Francia, con sede actual en París.
A obediencia á Gran Logia Unida da Inglaterra, se basea na maior tradición masonica e, en particular, na constitución de Anderson de 1723, cuxas principais características son: a aceptación dun ser supremo único (enténdase como un principio non dogmático), no entanto imprescindíbel para os seus membros.
No xuramento iniciático sobre a Lei Sagrada, que é xeralmente a propia Biblia. E na presenza indispensábel, da escuadra e do compás. Esta se declara a si propia regular.
Na obediencia ao Grande Oriente de Francia, se titula, como liberal e non dogmática. Se caracteriza por liberdade absoluta de consciencia, admitindo tanto ateos como crentes, só habendo diferenza, no xuramento, ou sobre a Biblia ou sobre a Constitución. Igualmente se distingue por seren as respectivas obediencias masculinas, femininas ou mixtas.
Como curiosidade, ambas se titulan regulares e ambas se consideran como fieis seguidores da tradición masonica.
Postas estas diferenzas, podemos dicir que as orixes da masonería, para algúns dos tratadistas deste tema, ten raíces moi máis antigas do que as asociacións de construtores de catedrais da idade media. Referiremos, iso si, dous elementos que son, con todo, non controvertidos, as raíces dos Templarios e a de os Rosa Cruces.
No entanto, imos referir sen comentar, os documentos que son costume referir, como bases das logias masonicas, faremos desde as máis antigas coñecidas:
A Constitución de York, do ano de 926 (presunto, quere a data e o texto, pois, se trata de unha reprodución, ditado de memoria, dado que o orixinal se perdeu), e que se debe ao príncipe Edwin de Northumberland. Consideramos, como máis fiábel e, antigo, pois, se conserva o orixinal como o primeiro texto, os Estatutos de Boloña, que foron escritos en 1248. Séguense, por antigüidade o Manuscrito Halliwell de 1390, logo o Manuscrito de Cooke de 1410, se segue o Manuscrito de Estrasburgo 1459 e, coa mesma data, os Estatutos de Ratisbona, en 1598 aparece os Estatutos de Schaw, de 1607 temos o Manuscrito de Iñigo Jones, segue en 1668 os Estatutos de Absolion e, finalmente os Estatutos de Sloane de 1700.
Pasamos agora a dar un significado, de dous dos símbolos, que se encontran en todas as logias, independentemente da obedecía a que pertencen. Se trata da escuadra e do compás. Varias significacións, son habitualmente dadas, ao simbolismo do compás e da escuadra, como elementos esenciais na vida masónica.
Normalmente a escuadra é considerada como un símbolo da virtude, mentres que o compás, determina a cantidade de respecto que debe un masón, en relación ao seu entorno e, como o emblema das ciencias exactas.
Aparece a letra G, entre os respectivos símbolos referidos. Esta non é máis do que a letra, que representa, de forma abreviada outra expresión G.A.D. U., que significa gran Arquitecto do Universo (debemos referir que esta letra é especialmente utilizada nas logias de obediencia escocesa).
Pasemos, agora ás varias significacións de acordo coa utilización do compás.
Os grados de abertura do compás, simbolizan na tradición masónica, as posibilidades e graos de coñecemento, así, un grao de 45 graos, se refire a un oitavo, 60 a un sexto e 90 a un quarto. Este é o máximo de abertura que se pode encontrar na masonería, e que os seus membros non poden superar. Reparemos que ese mesmo ángulo de 90 graos é o que está representado na comisaría.
A comisaría por outro lado é o símbolo da materia, sendo o compás o do espírito, así como a supremacía do espírito sobre a materia. Utilizando o que enriba se dixen, un ángulo de 45 graos, indica que a materia non está completamente dominada, mentres unha abertura de 90, representa o equilibrio total entre a materia e o espírito.
Presentamos a seguir, dous anagramas de VITRIOL, que forman parte das iniciacións de admisión de novos membros, a saber:
– Visita Interiorem Terrae Rectificando Inveniens Operae Lapidem (cuxa significación é – “ descende das entrañas da Terra e destilando encontrarás a pedra da obra”)
– Visita Interiora Terrae Rectificando Inveniens Occultum Lapidem (cuxa significación é – “explota os interiores da Terra, e rectificando, encontrarás a pedra oculta”)
Estes son os pasos da iniciación masónica, que como xa referimos, se encontra distribuídos unicamente en tres grados, aprendiz, compañeiro e mestre. No entanto, por exemplo, na Obediencia Escocesa, no seu Rito Antigo, se atribuía aos mestres e, soamente a estes, unha clasificación que ía do número 4 ao 33. Tamén acontecía no Rito Nacional Mexicano, algo semellante, en que era atribuídos, igualmente aos mestres, uns graos, que ían do 1 a 9.
É normal se dicir que a masonería é unha sociedade secreta, no entanto, queremos rectificar esta idea, pois, en moitos países onde non había liberdade e, real democracia, estas sociedades, se tiñan que protexer e de aí que se escondían dos ollos indiscretos do poder fatuo.
Un dos exemplos máis habituais, é a existencia da masonería en Portugal, mesmo sendo prohibidas, o tempo da ditadura de Salazar, así como os Rosa Cruz, que eran practicamente secretas, aínda que existisen, e que despois da Revolución dos Cravos, deixaron de ser secretas e se tornaron no máis xeral abertas, aínda que mantendo unha correcta discreción, en todo o que di respecto, a iniciacións e ou obediencias ideolóxicas.
Así podemos concluír que os días de hoxe pasaron de ser secretas a discretas.
No entanto, queremos resaltar, que sempre ten restado até hoxe as posibilidades das encriptar as mensaxes que realmente non lles interesa divulgar. Non queremos deixar pasar a oportunidade, de referir que estas sociedades teñen servido de modelos, para todas ou case todas as asociacións que dunha forma ou doutra, se pretenden protexer do coñecemento xeral ou sexa, do grande público. Damos como exemplo; o Club de Bilderberg, a Táboa Redonda, Faro de Davos e tantas outras, asociacións de carácter financeiro e, adscritas aos “Amos do Mundo”.
Agora, resta dicir que as tendas inicialmente tiñan como gran punto de discordia, especialmente, xa na fase especulativa, a abertura destas sociedades as mulleres. Este foi un dos elementos que sempre afastou as de obediencia estrita a gran Logia Unida da Inglaterra, ao Grande Oriente de Francia ou a chamada obediencia continental.
Como non podía deixar de ser, a obediencia ao Grande Oriente de Francia, estivo sempre iluminado, polos ventos das correntes intelectuais máis abertas, en que se esvaecen as liñas do machismo anglosaxónico.
Non podemos deixar de referir, que unha das primeiras logias masónicas femininas, fundadas na Europa, foi unha de Portugal, creada en 1881, aínda durante a monarquía. Esta logia, se ficou a deber a gran iniciativa e militancia social de Adelaide Cabete. Esta, inicialmente debía a súa obediencia ao Grande Oriente Lusitano Unido, porén en 1907, despois que a corrente de rito moderno, asumiu a súa tutela, pasando a súa dependencia para o Grande Oriental de Francia, tras este, tutelar o antigo Grande oriente Lusitano Unido.
A segunda ola de logias masónicas femininas, só fixeron a súa aparición, despois da Revolución de 25 de Abril de 1974, o sexa, o ano de 1983. Esta segunda xeración de logias, rapidamente se expandiran á praza de Portugal, ficando a deberse o seu éxito, ao entusiasmo e militancia asociativa, das escritoras Maria Belo e de Manuela Cruceiro.
Non poderemos deixar de referir, que entre outras figuras femininas, que obtiveron grande prominencia, en tempos non moi afastados, como masónicas, resaltamos, a princesa Soraya, pola súa importancia e visibilidade, a ex-muller do ex-Xa da Persia. Non debemos deixar de referir, que esta muller, que estivo suxeita a unha forte tradición musulmá, se tornou independente, despois de se ter divorciado, conseguindo un estatuto de forte notoriedade, socio político, no medio do século pasado. Todo este escenario pasou, tras a invasión e destitución do seu ex marido, Mohammad Rheza Palhavi, que gobernaba a Persia, sobre a protección dos Estados Unidos da América. Esta é só unha anécdota, que proba que os credos non foron obstáculos á acción.
Así volvendo á historia, a primeira logia feminina, na Inglaterra, só se creou, en 1908 e, non debemos esquecer que o seu primeiro mestre, foi un home. Se trataban aínda das logias mixtas, o sexa, en que a muller era aínda tutelada. No entanto, que en Portugal, xa entón había logias femininas, con mulleres como mestres. Como enriba referimos.
Dentro do ritual masónico, se observaban determinadas posturas e, atuendos de vestiario, con vista a dar un crear unha ponte co pasado da construción.
É o caso dun mandil, que os membros masónicos, usaban nas cerimonias e, que eran constituídos, por unha folla de tecido encorpado, bordado e debruado toda a volta con “cordón de debrum”. Tiñan unhas dimensións de 75 cm de praza, por 60 cm de longo (forma rectangular), cun soporte, tipo sobre, na parte de superior. Era atado na cintura, levándoo a xeito do mandil, como os canteiros (traballadores das pedras). Transportaban, tamén un colar longo, con cadeas e, coas insignias da tenda en cuestión e na lapela esquerda, as distincións de que posuían.
Referiremos, que paralelamente existiu un movemento, case desde a fundación das primeiras logias masculinas en España e, por tanto, moi antigo, en que as mulleres españolas revelaban unha curiosidade e interese, a pertencer a masonería.
Así, a primeira noticia dunha iniciación, refírese ás dúas primeiras mulleres españolas, que conseguiron franquear a entrada na masonería.
Se trataba, por entón, do facer en logias mixtas, pois, non habían aínda sido desbloqueadas as trabas a súa autonomía.
Esta situación, se verificou nos principios do ano de 1871, sendo a cerimonia efectuada nunha logia madrileña, situada en “ Comuneros de Castilla número 289”, que era de obediencia ao Gran Oriente de España (cuxas armas presentamos enriba). As iniciadas de entón, foron Amália Antiguidad, co simbólico nome de Cesárea, grao 3 e Elvira Chacel, simbolicamente como Mariana Pineda, igualmente co grao 3.
O ano seguinte, 1872, tamén foron iniciadas máis mulleres españolas, mais agora nas “logias” “ Minerva e Hijas del Sol”. Nesta última “logia” se chegou a propor a creación dunha certa “logia” autónoma de carácter feminino, no entanto, esta aspiración non foi adiante, tendo que se esperar cerca de cen anos para se tornar realidade.
Por estes pequenos episodios se pode ver que as ganas das mulleres españolas subiren ao coche da masonería, non é algo novo, pois, como podemos ver por estes dous apuntamentos, ten cerca de cen anos, os desexos frustrados.
Despois, como podemos coñecer a través da historia contemporánea de España, as varias vicisitudes, porque pasou o réxime monárquico primeiro, coa ditadura do Xeneral Primo de Rivera, e o apoio da relixión católica, fixo que este movemento masónico, pasase practicamente á clandestinidade, tornándose moi máis secreto do que até entón.
Esta situación, veu a ter unha nova primavera coa implantación da Segunda República, donde as “logias” e respectivas obediencias se diversificaran e proliferaran á praza do país. Varías figuras republicanas foron destacados masóns.
De novo, coa caída da República, as mans do golpe terrorista do xeneral Franco, volveu a ser obxecto de prohibición a existencia de “logias” masónicas sexan de que obediencia sexan (escusado dicir, se eran femininas ou masculinas).
Coa transición e tras esta, o movemento masónico, volveu a ser potente e a proliferar, á praza do país.
Hoxe existen variadas “logias”, de distinguidas obediencias, e moi máis transparentes, do que en tempos máis recuados, podendo dicirse que pasaron de ser secretas a seren asociacións discretas.
Non podemos deixar de referir, que o movemento masónico feminino español é moi potente e, especialmente se debe ás súas últimas gran-mestras, que indico por orde de designación dos seus cargos;
– Paquita Valenzuela – gran mestra entre 2005/2006
– Salvi Presmanes – entre 2006/2009
– Ana María Lorente – entre 2009/2012
– Teresa Alabernia – entre 2012/2015
– Patricia Planas – entre 2015/2018
E a actual, gran-mestra, Núria Fuertes Abella de 2018.
A estas mulleres masónicas, se debe o desenvolvemento da clase, co proseguimento das súas accións sociais e culturais de gran importancia para a sociedade.
Continúa a existir, aínda hoxe mesmo, unha forte lealdade entre os seus membros, así como, unha gran solidariedade, fraternidade e sentido de liberdade.
Dentro das súas características destacamos, naturalmente, as axudas entre si, en todos os aspectos da vida cotiá.
Por todo isto, e porque eran libres pensadores (isto quere dicir que pensaban), os masóns, sempre foron obxecto de represión por parte das ditaduras.
E como tal, en España, o xeneral Franco sempre prohibiu a masonería, atribuíndo aos masóns, todos os males, que aconteceron, desde a implantación da Segunda República, até ao fin dos seus días. Para o referido señor todo o mal, se debía á masonería.
O odio á masonería, era compartido, no outro país Peninsular, co mesmo odio, polo ditador profesor Salazar, como o seu compañeiro ditador en España, o xeneral Franco.
Así tamén en Portugal, a masonería durante o período da ditadura de Salazar, estivo prohibida, igualmente como en España.
Se el primero en comentar