Entrevistamos a Farruco Sesto: «O socialismo é o único camiño posible para superar a pobreza estrutural»

Por Daniel Seixo

En Nueva Revolución charlamos con Farruco Sesto, poeta, escritor e ministro en diferentes etapas da revolución bolivariana de Venezuela. Con el achegámonos á figura de Chávez que nos traslada a través das páxinas dos seus libros «Chávez de quen dou fe» e «Ser de esquerda despois de Chavez» ambos os editados coa Agrupación Xosé Velo..

Acusouse habitualmente a Venezuela de exercer unha forma de gobernó extremadamente personalista, pero claramente comprobouse como tras o falecemento de Hugo Chávez a revolución bolivariana continuou o seu camiño, cal é a clave da permanencia do proxecto político venezolano a pesar das continuas inxerencias e presións imperialistas?

F.- O que hai en Venezuela é un proceso de profunda transformación estrutural no ámbito social, no cultural, no político, no económico, que é o que historicamente se coñece como unha revolución. No  noso caso, o da revolución  bolivariana, os protagonistas esenciais dese proceso de cambios son as grandes maiorías populares, como non podía ser doutra maneira. E cando falo de maiorías populares  refírome ao pobo pobre, por séculos excluído, ao pobo traballador, ao “pata no chan”, ao pobo que habita os barrios, aos indíxenas, aos  afrodescendientes, ao pobo campesiño, pescador. Un pobo que, na súa loita pola dignidade e pola felicidade á que ten dereito, veu adquirindo un coñecemento importante sobre como funciona o mundo e unha gran conciencia de si mesmo, da súa responsabilidade nos cambios posibles e desexables. Para ese efecto, é un pobo que crea desde o seu propio seo aos seus dirixentes, dálles vida aos liderados necesarios, e acéptaos como seus, nos distintos niveis de actuación, tal como deulle vida a Chávez no seu momento e recoñeceu o seu liderado. Refírome a que o proceso que se dá en Venezuela non é o resultado da visión dalgúns líderes “personalistas” que guían  mesiánicamente a un pobo. Senón que, ao meu xuízo, é o contrario. É un pobo en batalla que crea aos seus líderes, e recoñéceos cando os sabe seus, cando sente interpretado por eles. Se hai unha vangarda, non é unha vangarda illada, desconectada das grandes maiorías. É unha vangarda construída polo propio pobo na súa loita diaria que vén de séculos.  Contra un pobo con esa vontade de loita, non hai imperio que valla.

Segue vixente o camiño ao socialismo en Venezuela?

F.- Si. Absolutamente. Nós consideramos que o socialismo é o único camiño posible para superar a pobreza estrutural, para crear un mundo xusto habitado por seres humanos dignos e iguais na súa diversidade. Para superar as opresións e diferenzas de clase, todas elas, a opresións de xénero, as opresións culturais ou nacionais. E desde logo, para que a especie humana relaciónese dunha maneira máis harmónica e respectuosa coa natureza.  De maneira que ese camiño é o camiño. Témolo claro.

Como explicaría hoxe o que supón o socialismo do S. XXI?

F.- Para nós, seguen sendo referentes fundamentais as grandes revolucións históricas que xurdiron ao longo do século  XX. Como non recoñecer os cambios producidos na humanidade, na súa longa marcha cara á emancipación, a partir das revolucións soviética, chinesa, vietnamita ou cubana, por citar ás que xeralmente son máis nomeadas?

Pero xunto a ese recoñecemento  referencial, facemos nosa tamén  a expresión de Fidel que un día, en 2005, díxolle aos estudantes da Universidade da Habana: «Entre os moitos erros que cometemos todos, o máis importante erro era crer que alguén sabía de socialismo, ou que alguén sabía de como se constrúe o socialismo»

É nese sentido que cremos que a disposición para construír o socialismo, neste século, despois de pasar por varias experiencias truncadas ou erradas no século pasado, ha de ser máis sabia, máis aberta, e ao mesmo tempo con moito máis cemento social que algunhas que se chamaron socialistas pero non o foron. Refírome a aquelas que foron impostas de arriba abaixo, por así dicilo. As revolucións teñen que vir de abaixo arriba se queren prevalecer e lograr os seus grandes obxectivos. 

A  satanización Hugo Chávez á que estamos afeitos por parte dos medios hexemónicos de comunicación en occidente, e por parte da dereita política, non ten absolutamente nada que ver coa realidade

Como se desenvolveu e continúase desenvolvendo a batalla das ideas en América Latina?

F.- América latina é, como se sabe, o continente con máis desequilibrios sociais do mundo. Grandes tensións acumuladas ao longo do tempo están a producir cambios na correlación de forzas.  A primeira década deste século, notouse o avance das forzas transformadoras, en cada lugar á súa maneira, que se manifestaron en gobernos de novo tipo en Uruguai,  Bolívia, Honduras, Paraguai, Arxentina, Brasil, Ecuador e, desde logo Venezuela, así como en varias nacións do Caribe que, xunto con Cuba e Nicaragua, retomaron a idea dunha América confrontada ás políticas de dominación Imperial. Así se logrou derrotar, por exemplo, o  Alca. E creáronse figuras de unidade latinoamericana como a  Celac e  Unasur.  Créase  Telesur, que é un instrumento fundamental nesa batalla das ideas e, entre outras instancias, nace a Rede de Intelectuais, Artistas e Movementos Sociais en Defensa da Humanidade, cos seus diversos capítulos nacionais.  Pero desde logo eran de esperarse a reacción  imperial, co apoio directo ou indirecto da Unión Europea.  Así tiveron lugar os golpes de estado exitosos en Honduras, Paraguai, Brasil, Honduras, así como o que resultou errado en Venezuela.  O cambio de sentido nun  momento dado en Arxentina, en Ecuador, en Uruguai, forman parte dese contraataque imperial  Pero isto é un  ir e vir. México súmase aos gobernos de cambio. En Arxentina, mal que ben, regresa o  peronismo.  Bolívia  volve sumarse á unidade latinoamericana. Cuba e Nicaragua están alí e Venezuela resiste a guerra de nova xeración que lle declarou o imperialismo e segue en pé. De maneira que a confrontación está en pleno apoxeo. Pero debo dicirche que non queremos unha América Latina en guerra. Para nada. Cremos que xa esa etapa pasou como posibilidade. Pensamos que é gañando a batalla das ideas que América latina vai consolidar nesta etapa o seu camiño de emancipación.

Como era a relación entre Hugo Chávez e Fidel Castro? Queda aínda a pegada da amizade entre ambos nas relacións entre Cuba e Venezuela?

F.- Era unha relación de moito entendemento mutuo e moito afecto no persoal.  Eu fun testemuña, así como o noso pobo todo,  dese agarimo entre os dous comandantes. Queríanse, comprendíanse, respectábanse inmensamente. Dúas personalidades distintas pero que encaixaban á perfección, con grandes calidades compartidas. Como lle ocorre ás nosas dúas revolucións, a cubana e a  bolivariana. Unha é a irmá maior, por así dicilo. Hai un entendemento fraternal entre os nosos gobernos e os nosos pobos.

Que é ser de esquerda?

F.- Esquerda é un termo que normalmente usamos para identificar a quen busca os cambios sociais, fronte aos conservadores a quen denominamos dereita. Pero a realidade é tan distinta en cada lugar, que obviamente se presta a moitas interpretacións pola súa ambigüidade  xeneralizadora. De maneira que penso que, en cada situación xeográfica, política, cultural, pode ir cambiando o significado do termo e hai que redefinilo. Por exemplo, penso que non pode denominarse ou  autodenominarse esquerda, aquela que sexa relativamente progresista no social e no cultural, pero neoliberal no económico. Iso é unha  contradición insalvable. Refírome a partidos. Refírome tamén a persoas.  Como sabes, acábase de publicar un libro meu, editado pola Agrupación Xosé Velo, titulado SER DE  ESQUERDA  DESPOIS DE CHÁVEZ. Alí trato de establecer un perfil coherente, sobre unha base ética política, do que ao meu xuízo é ser de esquerda nesta parte do mundo.

«Quen non é de esquerdas cando é novo, non ten corazón, e quen segue a selo de vello non ten cabeza» Supón a loita da esquerda un proxecto idealista ou con data de caducidade tal e como parece indicar esta «popular» reflexión?

F.- Para nada. A loita de esquerda, ten que ver cunha posición ética que non se negocia co tempo. O que abandona, abandona. O que traizoa, traizoa. O que se cansa, cánsase. O que sexa coherente, e respéctese a si mesmo, vive e morre na súa lei.  «Hai homes que loitan un día e son bos. Hai outros que loitan un ano e son mellores. Hai quen loita moitos anos, e son moi bos. Pero hainos que loitan toda a vida: eses son os imprescindibles». Díxoo  Bertolt  Brecht. E cántao Silvio  Rodriguez en “o necio”. Acórdasche?: “Eu non se o que é o destino, camiñando fun o que fun,  alá Deus, que será divino, eu mórrome como vivín”

Pódese ser de esquerda sen avanzar cara a un horizonte revolucionario?

F.- Non se pode cultivar un pensamento de esquerda, e formarse a un mesmo nese pensamento radical de transformación da realidade, sen imaxinar situacións onde o pobo, por fin, acceda sen intermediarios ao poder político. Ese acceso do pobo ao goberno é o horizonte revolucionario ao que podo facer referencia. Non ten por que ser violento. E mellor se non o é.  Non ser ten por que ser destrutor. Pero, si, ten que ser radical, para que os cambios posibles sexan de raíz.

Non pode denominarse ou  autodenominarse esquerda, aquela que sexa relativamente progresista no social e no cultural, pero neoliberal no económico

No seu libro «Chávez de quen dou fe» fai mención á importancia de comunicar ben un proxecto político e especialmente á importancia de non mentir nunca, considera que iso supón unha das grandes fallas da esquerda occidental e as súas estratexias » posibilistas» e electoralistas?

F.- Como dixemos antes, non hai fórmulas aplicables para a política. Cada situación é distinta. O que hai son principios e propósitos. Non me toca nin quero criticar as estratexias de ninguén para abrirse camiño, a condición de que ese camiño non che obrigue a deixar de ser ti mesmo. Que o camiño non che converta noutro.  Diso trátase. E póñoche un exemplo ben  nítido para min: o Chávez do camiño insurxente de 1992, e o Chávez candidato de 1998,  transitando o camiño electoral, eran exactamente o mesmo. A única diferenza era a experiencia acumulada. 

Pois nese “ser o mesmo” Que sentido ten a mentira política planificada e xeneralizada?  Cando comezas por mentirche a ti mesmo, mal vai a cousa.

Reitera nesa mesma obra a importancia da unidade na esquerda, pero como conseguir esa unidade nunha esquerda europea esvaecida e claramente arrasada por posicións posmodernas e discursos claramente neoliberais?

F.- A unidade á que me refiro non é a unidade dos iguais, a daqueles que teñen unha visión coincidente da política.  Esa hai que dala por descontado.  A que lóxica respondería a fragmentación nese caso?

A unidade que debe reclamarse constantemente é a unidade dos diversos, a daqueles que aínda dirixíndose ao mesmo ou parecido destino, teñen distintas maneiras de entender o camiño. É nese caso, aínda que pareza unha contradición, que falar e traballar pola unidade ten maior sentido. Pola unidade das forzas. Claro que non é unha unidade fácil de construír, pero que si é posible lograla a condición de que os obxectivos finais de quen a constrúa non sexan antagónicos. Es antifascista? Es  antiimperialista? Crees na soberanía do pobo? Se é así, e apoiándonos neses e outros puntos de coincidencia, entón hai un treito do camiño que sen dúbida podemos percorrer xuntos. Que temos diferenzas importantes? Certo. Xa as traballaremos no traxecto. Diso trátase. Desde logo que as situacións de crises, e a actuación sabia dos liderados adoitan facilitar a unidade. Pero non hai que esperar ás crises. A unidade sempre pode irse construíndo.

Sufriu Chávez traizoes ao longo da súa traxectoria entre a súa propia xente? Sentiuse nalgún momento traizoado pola esquerda Europea á que el tendera a man?

F.- Si. Chávez foi un home traizoado. Soubo de traizóns nas súas propias filas, na mesma Venezuela e noutras partes. Pero soubo tamén de indestructibles lealdades, a proba do que sexa. E ademais confiou sempre no pobo venezolano e en todos os pobos do mundo. Non coñeceu a traizón do pobo. E é o pobo o que conta, en definitiva.

Non me toca xulgar a ninguén. Que cada quen se pense a si mesmo e véxase no espello.

Que supón o tema do amor na vida e a obra de Hugo Chávez?

F.- Ao meu parecer é o eixo fundamental do seu legado en pensamento e acción revolucionaria.

Vale a pena achegarse a Chávez, a lelo, a tratar de comprendelo, a partir desa formulación tan sinxela como verdadeira.

El mesmo díxoo con claridade en moitas oportunidades. Por exemplo nun discurso ante a  FAO en 2002 :

“Amo ao ser humano, non importa a cor, a condición social, o idioma. E todo o que dicimos, dicímolo con amor por toda a humanidade e dicímolo precisamente por amor a toda a humanidade“.

E en decembro, en Palabras no Acto de Apertura do Encontro Mundial de Intelectuais e Artistas en Defensa da Humanidade, que me tocou organizar na miña condición de ministro da Cultura, dixo con moita contundencia: “Nunca será vella unha consigna cando se trate da humanidade: a consígna do amor nunca será vella.”

De maneira que a  satanización Hugo Chávez á que estamos afeitos por parte dos medios hexemónicos de comunicación en occidente, e por parte da dereita política, non ten absolutamente nada que ver coa realidade. Chávez, si se me permite dicilo, era un ser estruturalmente amoroso.

Sei que a añoranza ou o pasado teñen difícil solución, pero non podo evitar realizar esta pregunta observando a actualidade internacional, que sería do mundo se Chávez aínda vivise?

F.- Nós, os  bolivarianos, sentímolo vivo ao noso lado. Claro que isto é unha metáfora sobre a vixencia da súa memoria en nós. Pero podo dicirche con moita seguridade que se Chávez estivese vivo, estaría na mesma loita na que estivo sempre, de Venezuela, de América Latina e O Caribe, dos pobos do mundo, por lograr a súa emancipación contra a opresión imperial,  neocolonial, neoliberal. Esta non é unha carreira curta, senón que o é de longo alento.

O que hai en Venezuela é un proceso de profunda transformación estrutural no ámbito social, no cultural, no político, no económico, que é o que historicamente se coñece como unha revolución

Cal é a lección máis importante que debemos ter presente ao lembrar a Hugo Chávez?

F.- Infinitas leccións posibles, son as que se poden extraer do pensamento dun home tan completo e complexo. Pero neste momento gustaríame destacar unha idea de Chávez que pode ser unha guía para a esquerda en calquera circunstancia: “a nosa tarefa é darlle o poder ao pobo”.

E para rematar, podería achegar aos nosos lectores a voz do propio comandante Chávez e narrarnos de forma breve o conto dá auga dás Queseras do Medio.

F.- Como coñece a totalidade do pobo venezolano, así como todos aqueles que o trataron persoalmente, o comandante Chávez era un home cun especial sentido do humor, que se facía presente en calquera circunstancia. Pídesme que narre o conto relacionado coas  “Queseras del Medio”. En realidade non é fácil facelo por escrito. Pero vou tentalo para que non se diga.

Hai que aclarar que as  “Queseras del Medio” é un lugar, llano dentro, onde se deu unha batalla heroica da loita pola independencia en Venezuela, na cal as forzas independentistas comandadas por  Páez, derrotaron ás hostes realistas de Pablo Morillo.

O que vou narrar, oínllo contar un día a Chávez, moi divertido co relato.

Resulta que Chávez, nos seus tempos de capitán, estivo destinado en Elorza, un poboación  llanera onde tiña un grupo regular de soldados ao seu cargo.

Sendo Chávez quen era, xa nese tempo en que non era coñecido  publicamente, preocupábase por inculcar valores cidadáns e históricos á tropa ao seu cargo e de  moralizarla cos recursos que tiña ao seu alcance. Así un día organizou unha expedición cos seus soldados ata o lugar onde tivera a batalla fai xa case douscentos anos.

Alí faloulle á tropa e logo, ao comezar o regreso, deu a orde que cargar uns bidóns con auga fresca dos mananciais do lugar.

Chegando ao cuartel, fixo dividir aos soldados en dous grupos: o dos espabilados e o dos que estaban  “ahuevoneados”, vale dicir, os  apampanados. A idea era que cada mañá, ao levantarse e saír ao patio, os  “ahuevoneados” fixeran unha fila para tomarse un vaso de auga das  Queseras a ver se se lles espertaba a conciencia e a coraxe.

E así se fixo durante tres días.

Ao cuarto, estando Chávez na súa oficina presentouse ante el o tenente  que tiña os soldados ao mando, quen, ao tempo de saudalo militarmente, díxolle:

–           Permiso, o meu capitán, para falar con vostede.

–           Permiso concedido. Dime.

–           Capitán, é para que me autorice a tomar eu tamén un vaso de auga  das  Queseras.

–           E iso?

–           Non, é que hoxe estoume sentindo medio  ahuevoneado.

Chávez contábanolo e morríase da risa.  

Se el primero en comentar

Dejar un Comentario

Tu dirección de correo no será publicada.




 

Este sitio usa Akismet para reducir el spam. Aprende cómo se procesan los datos de tus comentarios.