Por Jose Vieira
Esta cuestión ten levantado moitísimas controversias e mobilizados montes de estudos sobre o tema.
Hai uns tempos, nos recordamos que nun congreso “on line”, ter unha personaxe notábel dentro dos expertos neste tipo de materia, colocar a semellanza entre o que naceu primeiro: o ovo ou a galiña. Queremos desde xa deixar ben explícito, que esta nosa reflexión non ten a bravura do caso da precedencia, ovo galiña.
No noso caso, debémonos centrar en cuestións de produción, pois este tema está estritamente relacionado coa evolución do mundo da produción, de acordo coa forma como o queremos desenvolver.
Como tal se estabelece unha relación co crecemento dos países e sobre todo, do aumento da súa produción interna.
Como é costume, sempre nos servimos de estudos levados a efecto, na Inglaterra, dado que este país nos aporta unha maior cantidade de elementos de análises, quere o tempo quere na profundidade con que foron tratados, así como pór a cantidade e maior recorrido o tempo, o que nos dá un rigor, máis efectivo, para as nosas reflexións.
Comezaremos por unhas consideracións de Thomas Malthus (1), recoñecido economista dos séculos XVIII e XIX, que publicou un estudo económico que tivo un gran impacto eses tempos.
Ese traballo, foi publicado anonimamente en 1798, nun libro designado “Ensaio”. Como curiosidade, queremos referir que o referido economista era un clérigo da igrexa anglicana inglesa.
Este clérigo e economista, tamén argumentou, que se o crecemento da produtividade aumentase suficientemente, para permitir que os traballadores, viñesen a ver aumentados os seus rendementos reais, terían nefastas consecuencias, entre as cales, segundo os seus argumentos, a máis ingresos dos traballadores, máis fillos, máis poboación e, como tal, con máis poboación, os seus proveitos, se tornarían de novo menores, pois se distribuirían por máis xente.
Segundo os máis recentes estudos, sobre a produtividade, é posíbel apoiar esta teoría de Malthus, se nos reportarmos ao período de tempo que vai de 1300 a 1450.
Recordemos que ese período é caracterizado por un conxunto de pragas, como por exemplo a de a Peste Negra de 1348. Neste período a poboación da Inglaterra, diminuíu para a metade, o que provocou unha forte caída da oferta de man de obra e, como tal, unha subida dos salarios.
Xa no período seguinte que vai desde 1450 a 1600, a poboación se foi recuperando e, como sempre, os salarios foron diminuíndo. Como curiosidade, podemos avanzar que a economía inglesa ao redor de 1630 estaba case na mesma posición que en 1300.
Posta neste encadramento, as ideas de Malthus, o sexa, as acoutando entre o período anterior a 1600, suas teorías parecen darlle razón.
Pero isto, é unicamente unha xustificación para que as ideas de Malthus, teren unha validez aceptábel, até aos anos anteriores a 1600.
A razón de que a teoría de Malthus tiña validez antes de 1600, ten a ver que antes desa data, non hai habido practicamente crecemento da produtividade e de aí, se poder dicir que a subsistencia das poboacións, estaban limitadas, na capacidade da oferta de man de obra.
Entón, concluiriamos, que a economía anterior a 1600, na Inglaterra, estaba practicamente estancada.
Segundo un estudo (2), moi recente, poderiamos dicir que a dinámica da poboación (considerada por Malthus), era excepcionalmente lenta, o que segundo eses autores, daba un movemento do 0,6% anual, o que representaba nada menos que unha necesidade de algo como 150 anos, para provocar unha reversión do aumento de salarios do traballo.
Dada a volta, do século XVII (1600), o crecemento da produtividade, se desenvolve a un ritmo suficientemente rápido para que non sexan admisíbeis, como certas as previsións de Malthus.
E máis, se nos fixamos xa un pouco cerca da entrada do século XIX (1800), segundo o estudo mencionado (2), o crecemento da produtividade supera en 28 veces, o impacto lento, do aumento dos ingresos reais estimados por Malthus.
Todo isto, se pode consubstanciar en algo que Malthus non prevía, que o poder produtivo na humanidade é case infinito.
Recapitulemos esta nosa observación, tomando unhas palabras sobre a produtividade, escritas por Engels, sobre este tema que rezan o seguinte: “Para nós (o erro de Malthus), é fácil de explicar. O poder produtivo de que dispón a humanidade é imposíbel de medir. A produtividade do solo, se pode aumentar, até ao infinito, desde se aplique traballo, capital e ciencia.”.
O que acontece é que os salarios se viran inicialmente máis afectados polas variacións de poboación e, logo esta foi aumentado, no entanto, lentamente, o que ralentizou os efectos.
Coa instalación do capitalismo “tous cours”, a produtividade aumentou dunha forma brusca (saltos de produtividade), deixando o valor real dos salarios estar dependente das flutuacións da poboación e estas dependentes das pandemias. É entón, que entra en cuestión, dunha forma decisiva, as loitas de clases, tendo como base a distribución do valor e da máis valía, creados polo réxime capitalista tanto agrícola como industrial.
Ao mesmo tempo, vai o capitalismo agrícola, se transformando en capitalismo industrial. Estamos a medio do século XVIII e, os salarios reais dos traballadores, se van contraendo, mesmo a pesar do aumento de produtividade (non reflexión as ganancias da produtividade nos salarios).
Xorde entón o famoso epíteto “a pausa de Engels”, que significa neste contexto, que a maior parte dos beneficios da industrialización, se trasladan para o capital e non para o traballador, e cando iso non se verifica o epíteto.
Esta “sentenza”, de Engels, foi moito mal aceptada por moitos economistas, no entanto, foi o que aconteceu e esta pausa, se vai prolongando, até aos nosos días, téndose agravado dunha forma intensa a partir do século XIX.
Agora, imos relacionar este crecemento da produtividade, que comezou un pouco antes da Revolución de 1688 (chamada a Revolución Gloriosa) e, nos leva a excelencia da idea que nos inspira este texto:
Foi o razón de troca nas relacións económicas o que conduciu ao crecemento da produtividade e naturalmente ao cambio político.
Imos intentar chegar a esta conclusión, a través da aplicación da concepción materialista da historia.
Así, non negamos que os cambios institucionais, inducidos pór a Revolución Gloriosa de 1688, non fosen importantes, o que afirmamos é que os resultados do estudo contradín esa opinión, ou o que de verdade provocou os cambios políticos foron realmente os cambios económicos.
Imos, unha vez máis, nos socorrer dunha forma de análise de Engels, sobre este tema da máxima importancia, na análise económica.
Así Engels, formulou: “A concepción materialista da historia, parte da proposición que a produción dos medios para sustentar a humanidade e, xunto coa produción, o intercambio das cousas producidas, son a base de toda a estrutura social; que en toda a sociedade aparecida na historia, a maneira en que se distribúe a riqueza e, na sociedade dividida en clases o en ordes do que producen, como producen e como se trocan os produtos. Desde ese punto de vistas causas finais de todos os trocos sociais e revolucións políticas, deben buscarse, non no cerebro dos homes, non nas mellores percepcións dos homes sobre a verdade e a xustiza eterna, mais si nos trocos nos medios de produción e intercambio”.
Finalmente os autores do estudo en cuestión, chegan a unha conclusión idéntica e, o expresan da seguinte forma:
“ Marx insistiu en principio na transición do feudalismo ao capitalismo. Mantivo que despois da supresión da servidume o século XIV (na Inglaterra), os campesiños ingleses foron expulsados a través do movemento de cercamento. Esa situación deu orixe a unha nova forma de produción: agora os traballadores non posuían medios de produción e só podían subsistir como traballadores a soldo”. Engadido, “estes eran un proletariado que estaba perfectamente pronto a ser explotado, pola nova clase de agricultores e industriais capitalistas”.
Estas situacións, deron o paso de entrada e, ascenso da nova clase, a burguesía.
Estamos perante a aterraxe do capitalismo industrial, que xunto co aumento de produtividade, trouxen consigo igualmente unha maior explotación do traballo e como non, a ideoloxía da “economía política” e consecuentemente as institucións burguesas de goberno.
O estudo a que nos referimos, foi levado a efecto pór as Universidade de Berkeley e de Columbia nos Estados Unidos.
Podemos concluír sen calquera marxe de dúbida, que o que propuxemos en itálico subliñado, enriba, temos realmente razón e a concepción materialista da histórico, o xustifica.
Así: É A CONSCIENCIA SOCIAL QUE DETERMINA A CONSCIENCIA DOS HOMES
Notas:
(1) O seu nome completo era Thomas Robert Malthus, nacendo en Westcott, na Inglaterra a 13 de febreiro de 1766 falecendo en Bath a 23 de decembro de 1834, igualmente na Inglaterra. É normalmente recordado, pola chamada “Trampa malthusiana”, que se refería un aumento da poboación en progresión xeométrica, mentres os recursos para a alimentar, crecían en progresión aritmética. Tendo o propio Malthus, estimado a extinción da especie humana, cerca do ano de 1880.
(2) O estudo a que nos referimos, foi levado a efecto pola Universidade de Berkeley e de Columbia nos Estados Unidos.
Se el primero en comentar