Déborah Vukušić: “A pandemia deixounos máis pendentes dunha pantalla que nos achega e afasta a realidades diferentes»”

Conversamos coa actriz Déborah Vukušić, que ven de estrear «3240», un espectáculo teatral sobre o amor, as redes e Nick Cave. Unha entrevista a catro mans con unha banda sonora excepcional

Por María Seráns e Angelo Nero

Ged ready for love Estás realmente preparada para o amor? Tal vez teñas 3240 motivos para alabalo, como na canción coa que Nick Cave lle tapou a boca ós que, en 2004, vaticinaban o crepúsculo do príncipe das tebras. Tal vez teñas 3240 motivos para pecharte ó amor, pero non tantos como para non adentrarte no universo excesivo deste australiano da man dunha galega de orixe croata, Déborah Vukušić, (case) tan polifacética como Cave: poeta, actriz, licenciada en filoloxía, presentadora de televisión, e adicta ao amor? Falamos, unha vez máis, en NR, con Déborah, para que nos conduza por esta sesión, como ela mesmo definiu, de psicomáxia, de purga, de sanación dunha ferida. Estamos preparados para o amor? Esperamos o milagre? Ou estamos tan necesitados de amor que somos capaces de crear nós mesmos o milagre?

Nick Cave é unha dos personaxes máis singulares, escuros e idolatrados da escena musical das últimas décadas, como é que te atrapou a ti a “Red Right Hand” de Nick?

A primeira vez que escoitei a Nick Cave foi vendo unha película: Der Himmer über Berlin (O ceo sobre Berlín, de Wim Wenders), era unha adolescente e flipei moito pero pensei que era un personaxe da cinta. Máis adiante un amante que tiven regaloume unha cassette con temazos del e púxenme a tremer ao escoitalo. Non a bailar, senón a tremer… Algo estrano. Anos máis tarde buscando documentais musicais dei co 20.000 días na terra (Iain Forsyth & Jane Pollard)) e a partir de aí fun adentrándome no seu universo e foron medrando as ganas de velo en directo.

Foto: Óscar Lourés

Esa treboada que se aveciña, pode vir, do modo máis inesperado, a través dunha mensaxe do noso móbil?

Deixei unha mensaxe na súa páxina oficial do Instagram igual cas outras 500 que había dicíndolle vén a Galcia! E unha semana máis tarde…

3240 podería ser o título dunha película de Wong Kar-Wai ou o contrasinal dunha caixa forte, pero en realidade é o prezo do amor por un mito”, dixeches da túa obra, e antes de vela xa me gañaches con esta chiscadela ó director hongkonés, a vez que deches cunha das claves, pois tamén a túa personaxe está “In the mood for love”, en disposición de amar. Como comezaches a artellar este espéctaculo, esta “Spinning song”, que xira entorno á figura de Nick Cave, pero que fala tamén de Déborah Vukušić?

A verdade é que o universo ten un sentido do humor ben cabróncete. Eu preguntábame que podía escribir despois da adaptación de Guerra de Identidade e velaquí o tés. Claro que a pandemia e pospandemia deixounos o corpiño sensible, e sen relacións sociais intensas, máis pendentes dunha pantalla que nos achega e afasta a realidades diferentes. A labazada (ou debería dicir, o hostiazo profundo desta “necesidade de crer”) levoume a tentar redimirme dalgún xeito.

En entrevistas anteriores dixeches que con esta obra querías «sandar a ferida». Cando as e os espectadoras/es vemos a esa Déborah gritando «I’m Bee» mentres baila ao son de “Jubilee Street” podemos deducir que así foi, que a ferida sandou, estamos no certo?

Non sei se sandou. O meu problema agora radica en que eu fun a moza de Nick Cave ao longo dun mes, e claro… non é doado atopar parella que estea ao nivel. Jajaja.

Foto: Óscar Lourés

Como persoa que gusta da música de Cave, en particular do disco «Murder Ballads», sentín certa identificación coa Déborah da obra e, polo que esta ten de autobiográfico, tamén coa real; eu tamén son desas persoas que (nas túas propias palabras) «buscan a luz en cousas escuras», pero debo confesar que nos últimos anos, se aplico unha óptica feminista, ou o que é o mesmo, igualitaria, ás letras das cancións que compoñen este disco, non podo evitar sentir certa culpabilidade, polo que teñen de apoloxía dos mitos do amor romántico máis tóxico, a imaxe branqueada do acosador en “From Her To Eternity” ou, no caso de “Stagger Lee”, doutros estereotipos como a xente de cor violenta. Tiveches algún tipo de “conflito ideolóxico” neste sentido? Ou, pola contra, ¿pensas que é necesario que (sobre todo nós as mulleres) deixemos de autocastigarnos e desfrutemos do positivo deste «amor romántico» sen perder de vista os perigos, como se di agora, atentas ás «Red Flags»?

Entendo a loita na que estamos pero como é que queremos cambiarlle o xénero e anular a escrita de Roald Dahl? Imos acabar logo con toda a música anterior? Que imos facer entón coa e desde a mitoloxía grega? Coido que é importante manter os textos orixinais e despois facer unha lectura crítica; pero sinceramente tamén penso que traballar a favor da censura é ir na contra ás veces da beleza, do sentido histórico e da aprendizaxe. Hai cousas máis importantes no día a día. Eu teño unha loita porque a xente non diga “coñazo”, nin “caralludo”, non emprego espectadores senón público, cidadáns senón cidadanía, alumnos senón alumnado… E mesmo se teño conciencia respecto á linguaxe por veces tamén caio no discurso non pensado. O que si fixen foi escribir a peza cunha linguaxe inclusiva. Esa é a miña aportación e fágoo en cada artigo. Por outra banda habería que contemplar se -como ben apuntas- a construción dese amor romántico foi a que me levou a caer no precipicio; que malia todo fíxome sacar algo bo de todo isto. Borrar 100 anos de Disney é pouco sinxelo e modificar a historia da música, da literatura, das artes é unha aberración. O outro día lin que despediron á mestra dun colexio por amosar unha foto do David de Michelangelo nun colexio por seres porno. Aquí seguramente poderiamos rir ao ler o artigo (buah, que esaxeración esta xente americana!) pero creo que imos un pouco nesa dirección. Por certo, sempre me pregunto… Cantas páxinas tería unha Biblia politicamente correcta? De xeito que non me toquen a Homero, que non me toquen a Cave, que non me toquen a historia da arte, nin da música e aprendamos a preservar contidos pero a interpretalos cunha ollada crítica.

Foto: Natalio Arnoso

Para min un dos momentos máis divertidos da obra é cando explicas e exemplificas o concepto de «Apofenia» (tendencia a percibir conexións significativas entre cousas non relacionadas), co que, ademais, penso que consegues ese “efecto espello” que dis buscar coa peza, pois poucas deben ser as persoas que nunca percibiron unha destas conexións. De feito, eu tiven un par de momentos “apofénicos” e/ou de “efecto espello” (e seguro que non fun a única), un ao comezo da peza cando dis “a quen non lle gusta Nick Cave?” (xa que eu dixen iso mesmo a primeira vez que me falaron do proxecto) e outro máis adiante cando confesas que trala pandemia precisabas “unha forte e longa aperta”. Cres que moitas de nós estamos máis vulnerables nestes tempos postpandémicos, dispostas a correr todo tipo de riscos se alguén, que desperta en nós sentimentos románticos nos di “Here I Am (Waiting for You)”?

Uf, claro. Era o que che contaba ao principio. Estamos máis sensibles e na procura de algo auténtico e intenso. E a apofenia dase na xente creativa, na xente soñadora. É semellante á pareidolia, que é outro sesgo humano, como ver caras nas nubes, por exemplo. As experiencias vannos volvendo cada vez persoas máis precavidas pero quen dixo que correr riscos amorosos non está mal? Hai unha curiosidade, unha inquedanza que son bonitas e que non hai que perder nunca. Se non hai risco tampouco hai descubrimento.

Cristina Moreira, que está na dirección da obra, e que tamén pasou pola escena musical, di que esta obra “fala da soidade, do individualismo, de amor, dos ídolos, de cousas que nesta época estamos vivindo, e que nos leva ás veces a fantasiar”, pero neste proxecto non estiveches soa, xa que ademais de Cristina, “Push the sky away”, houbo moita xente empuxando, como Tito Asorey, Jesús Andrés Tejada e José Ramón Bas, e por se isto non fora suficiente, un exército de mecenas, na sombra, para que o proxecto puidera estrearse nas mellores condicións posibles. Fálanos Deborah, primeiramente dese equipo técnico co que teciches complicidades para argallar un espectáculo no que se mestura música, vídeo e interpretación, e por outra dese mecenado que sumou máis de 3240 razóns para a estrea da obra.

Efectivamente hai moita xente detrás que forma parte da miña vida artística e persoal, persoas de enorme talento e sensibilidade que me acompañaron ao longo deste proceso. Cristina foi unha delas, presente na historia, que viviu o proceso prácticamente desde o principio que con quen fixen un importante desbroce dramatúrxico e a posta a punto final. Javier Quintana, ás luces, e Jesús Andrés Tejada á musica, foron grandes impulsores para levar adiante o proxecto. As súas oracións “Tes que contalo, tes que contar todo isto” foron unha especie de mantra e de pulo constante; imposible sen eles. Javi deu unha iluminación temporal e espacial como a dun concerto, por cuadros. E Jesús conseguiu unhas atmosferas ben elocuentes. Logo chamei a José Ramón Bas para que me fixera as animacións porque viñamos de traballar xuntos nun proxecto de videopoesía e pensei que a súa ollada podía ser un gran aporte. Jandro Villa no vestiario, con quen xa traballara en proxectos previos, é a man e o agarimo para o estilismo. Todo o mundo que viu a peza quere a capamanta… Marta Alonso Tejada axudoume na concienciación do corpo, Grial Montes estivo da man comigo resolvendo os problemas de produción e sendo a miña ollada externa para o esquelete básico de 3240 e José Faro “Coti” e o seu espazo máxico (o NONONON) formaron parte do corazón da peza. A primeira persoa que dixo que debía levala a escena foi el. O elenco completouse con Tito Asorey (a voz de Nick Cave), Antea Rodríguez e Monti Castiñeiras como as amizades cómplices, Humy Donado, que interpretaba á miña nai, Cristina Moreira que tamén facía de psicóloga e Cecilia Vázquez que era a policía. A maiores 100 anxos colaboraron na campaña de micromecenado para facer posibles unhas mellores condicións de todo o equipo. O meu amigo Mighello Blanco foi quen me prestou os cartos para saldar a débeda cos bancos. El foi o verdadeiro primeiro mecenas. Agora débollos a el pero xa podo respirar acougadamente. Espero que saian moitos bolos para poder cambiar a cor desde números.

Foto: Óscar Lourés

A través das conversas de Déborah e de Nick, que non sabemos se son reais, mais queremos que o sexan, imos “From her to eternity”, tal vez porque as nosas relacións teñen tamén moito de virtuais, sempre a través dese vampiro, dese trebello luminoso que levamos sempre no peto. Como na obra, a través do móbil ou do pc, xurde a ilusión, a esperanza, máis tamén a derrota, o fraude, ó fin e o cabo cando nos dan un like ou cando nos responden nun chat, non é doado caer na adición? non queremos deixar de ser invisibles, que nos recoñezan, e que nos laikan a falta dun abrazo?

As redes son sistemas, conxuntos, estruturas… pero tamén instrumentos. Se che preguntan pola definición dunha rede que é o primeiro que che ven á cabeza? A min onde quedan prendidos os peixiños pero non sei se ás crianzas de hoxe en día verían o mesmo e non unha páxina de algoritmos tipo mátrix ou vídeos de xente preocupada polo corpo, a alimentación e os chistes. Confeso que eu teño o teléfono sempre en silencio agás se agardo por unha chamada en concreto; dese xeito son eu quen controla dalgunha maneira as miñas comunicacións. Se a xente se cabrea porque non contesto inmediatamente é o seu problema. Xa abonda desa intromisión constante á túa intimidade. Pero recoñezo que por momentos estiven engachadísima ás redes e que hai que terlle respecto e non medir a túa valía polo número de likes. O importante e o teu propio recoñecemento, o teu propio valor. I é curioso que no tabaco poñan que crea adición e non o fagan co xogo (nas máquinas dos bares, os casinos), o alcol (consumo responsable non é o mesmo), as computadoras, playstations e variantes… e os teléfonos. Estaría guai que levaran unha nota indeleble.

Como en “Higgs Boson Blues”, a obra ten un deixe melancólico, e tamén é unha viaxe, a procura dese Nick Cave, estrela lonxana que, por arte dunha estraña combinación física ou química, semella un meteorito que se vai estrelar contra o noso planeta, pensas que esa combinación de astros pode lograr que, finalmente, Nick Cave vexa a obra da que é co-protagonista?

Eu escribinlle dúas veces ao seu blogue The Red Hand Files sen éxito pero hai un grupo de xente marabillosamente curiosa que se montou a raíz da pandemia e do proxecto de Nick Cave & The Bad Seeds a Bad Seed TeeVee, unha televisión que emitía 24 horas, que está en contacto máis ou menos constante con el. E certa persoa activa desa panda riquiña díxome que lle faría chegar a peza pero aínda teño que subtitulala.

Dunha desintoxicación, seica do amor e doutras drogas, xurdiu “Into my hands”, o penúltimo tema da personal play-list de “3240”, é tamén esta obra unha sorte de terapia de desintoxicación, de airear fantasmas, propios ou alleos, ou pesa máis a mensaxe final -que non imos desvelar-, a denuncia?

A miña esperanza é chegar nalgún momento da miña vida a facer arte. Pódoche contar que na segunda función desta peza desfrutei coma nunca antes. Penso que non lembraba unha catarse tal desde os meus tempos de teatro amador. Así que con isto e con saber que teño xente bonita que me acompaña nos meus experimentos artísticos xa me dou por satisfeita.

Despedímonos de Déborah, coa luminosidade de “Vortex”, para facerlle unha derradeira pregunta, aínda que sabemos que agora mesmo está xirando con “3240”, nese universo Vukušić, onde ten cabida a poesía, o teatro, a música, o cine e a televisión, cales son os proxectos que tes no horizonte inmediato?

Agora mesmo estou rematando a dramaturxia de Tothom, un proxecto de Lucia Bereshova e Néstor Calderer arredor dos vínculos coa fin de revolucionar un pouco a tradicional posta en escena das corais. A ver que tal nos vai…

Foto: Natalio Arnoso

Se el primero en comentar

Dejar un Comentario

Tu dirección de correo no será publicada.




 

Este sitio usa Akismet para reducir el spam. Aprende cómo se procesan los datos de tus comentarios.