Por Jose Vieira
Imos continuar, coas nosas reflexións, froito das observacións fatuais, que nos deixan os números indicadores da saúde económica do “Mundo en que vivimos”.
Este segundo texto esta dirixido, como podemos ir observando, en analizar o que foi sucedendo durante a pandemia e a respectiva crise en que nos encontramos.
Realmente esta situación, se máis parece a un matrimonio desarmónico que se arrastra, o tempo pois, non se encontra unha solución realmente definitiva, para se separar ou parar dunha vez, por todas, o malestar en que se encontra. Non hai divorcio posíbel.
E como non se encontra ese tal medicamento definitivo, continuamos a sobrevivir, cunhas medicinas meramente paliativas das enfermidades, propiamente ditas e as outras.
Se teñen feito bastantes diagnósticos, non tan distantes uns dos outros, os respectivos resultados, mais case sempre, o que se ten tentado comunicar ás poboacións, por parte dos gobernantes, son mensaxes de optimismo pois, como nunha enfermidade, esta tamén se trata, transmitindo unha onda de optimismo como parte substancial da cura. É o remedio psicolóxico.
O que nos parece, na realidade, é que estamos a ser demasiado simplistas ao subestimar as consecuencias das subidas dos prezos e non só, como outras nubes, no horizonte do noso coñecemento.
Así que pasamos a ver números e, ao tentar relacionar, con vista a poder seguir de máis de preto, os sinais do que se aveciña.
Reportémonola o ano de 2020 e verificamos sen ningún esforzo, que a economía, se contraeu dunha forma brutal e a unha velocidade até entón descoñecida. O que significa a existencia de dous factores que se aliaron, a contracción da economía en xeral e a velocidade a que a mesma se produciu.
Se nos centrarmos na economía da aínda primeira potencia mundial, vemos que nos primeiros tres meses de 2020, a súa economía retrocedeu cerca de 5,2% e, que nos seguintes tres meses, caio nada menos do que 31,2%. Este comportamento da economía maior do mundo, se replicou, en máis ou menos, de igual maneira, no resto do planeta.
Canto ao volume de comercio mundial de mercadorías, no segundo trimestre de 2020, tivo unha caída de cerca de 15%.
Isto nos podía dicir que estabamos perante unha crise, de tal forma forte e, que sería para permanecer por longos tempos, até que se encontrase a solución para tan grave problema.
De aí que as cousas se mostraron distinguidas e, talvez demasiado contraditorias pois, por exemplo, os Estados Unidos da América, conseguiron crecer no terceiro trimestre algo como 33,8%, para que no quarto, tivese un reaxuste e, mesmo así, crecesen 4,5%. Máis, se atentarmos nos números prognosticados pola Organización Mundial do Comercio (OMC), o comercio de mercadorías en 2021, crecerá máis do 8%.
Continuamos con situacións raras pois, perante este panorama, esperabamos que o mercado financeiro tivese colapsado e, non foi o caso. Hasta a Bolsa de Nova York, creceu.
Basta recordar, que desta vez non houben un colapso da banca, nin caeu ningún gran Banco, como na crise de 2008/2009, como foi o caso da caída do Lehman Brothers.
Claro que desta vez, houben paquetes de transferencia directas e fiscais, como transferencias as familias e seguros de desemprego, substanciais, a que podemos dicir que superaron os 10% do PIB (no caso da América) e, un pouco por todo o mundo máis desenvolvido.
Houben até un abrandamento das taxas de xuros por parte dos bancos centrais e entraron deliberadamente na compra de activos financeiros. Non se notaron grandes baixo por insolvencia (probabelmente, tamén tivo moita influencia a recapitalización dos bancos, no trás crise de 2008/2009).
Todo isto porque os Bancos Centrais do Mundo desenvolvido, digamos do G20, abriron os chamados “cordóns da bolsa” do diñeiro e o puxeron á disposición dunha recuperación pos pandemia.
Razón porque en vez de ser utilizada esa liquidez dispoñíbel, a custo practicamente cero, en investimentos en capital produtivo (o rendemento do capital produto xa viña a moi tempo a perder folgar, isto é, a non ser rentábel), a destinaron en movementos especulativos nas Bolsas pois, aí o capital “ficticio” (1) si era rentábel
Como este matrimonio, que ten como conxuges unha pandemia e unha crise económica, se estabeleceu un programa de urxencias de vacinación, o mantra para estancar as mortes que se teñen vindo a contar á praza da crise e, que aínda decorre pois, non se hai extinguido o matrimonio, nin se conseguiu eliminar ningún dos conxuges, o que aconteceu é que a medida que se ían inmunizando cada vez máis poboación, tamén o ritmo de regreso á normalidade o case normalidade, da economía, ía aumentando así como a súa eficiencia.
Neste momento, parece inminente unha sesta ola de la pandemia o que complica a crise en cuestión.
De calquera maneira, se pode dicir, nun apriorístico xuízo de existencia, que ambas, a recuperación económica e a pandemia, seguían paralelamente o adianto da vacinación.
Mais será así tan líquido este raciocinio?
Gustaríanos dicir que si, no entanto, todas as evidencias parecen, demostrar outra realidade distinguida.
Senón vexamos:
Existe unha montaña de vulnerabilidades na economía, que pasamos a describir e, comezaremos polo enorme aumento da débeda publica e privada, por exemplo, os países en desenvolvemento, inmediatamente antes da pandemia, estaban endebedados en cerca dos 10,6 billóns de dólares americanos, mentres que en 2008, non excedían os 4,4 billóns de dólares americanos, o que tamén para se poda ver a súa evolución, que agora eran 4 veces maior do que o ano de 2000 (entón a débeda era de 2,3 billóns de dólares americanos).
Así, como o crecemento foi moi feble despois da crise de 2008, a débeda externa pasou a representa algo como 23% do PIB de 2008, mentres xa en 2020, representaba uns 31%. Se retirarmos deste computo, a China, a débeda externa comprometía, cerca de 45% do PIB, o ano de 2020.
Tamén debemos dicir que o sector financeiro, non pasa por momentos de moi aceptábel honorabilidade, debido as chamadas “shadow banking”, que son os valores fóra dos balances oficiais (as coñecidas contabilidades en B).
Igualmente queremos afirmar as dificultades estruturais da oferta, os chamados “gargantas de botella”, o que significa que existe inmensa dificultade na reprodución de capitais produtivos (desvíos para as actividades especulativas). O aumento das materias primas e das materias subsidiarias, aumentos de custos de transporte, a deslocalización industrial feita os tempos fáciles. Todo isto dificultades non superadas, no entanto hai máis.
Os prezos en crecemento dos combustíbeis, o aumento da procura de petróleo, son os resultados dos aumentos violentos que explicabamos no texto anterior.
Este aumento de procura esixiría fortes inversións na procura e aproveitamento de novas xacidas, cousa que non sucedeu. O que aconteceu foi a subida dos prezos. Como en 2014 os prezos, iso si, compensaron con maiores lucros que se investiron máis e como tal, se ofreceu máis petróleo, o que proporcionou, pouco despois, unha caída de prezos. O que á súa vez fixo que se abandonasen os investimentos produtivos e como tal, nova contracción da oferta e consecuentemente novo ciclo de aumentos de prezos.
O mesmo pasou cos semicondutores, que hoxe, a oferta non equilibra a procura, o que fai que suban os prezos. Escaseza destes subministro, fai que os produtos finais, onde estes se incorporan, como compoñentes, proporcionen unha nova subida de prezos.
Todo isto, se pode transportar para os transportes, que dato a deslocalización das producións, sexan cada vez máis necesarios e como tal soben os prezos, idéntico problema coa loxística, pois como referimos no anterior examino as empresas so fabricaban a medida das peticións, “just in time”, logo tamén soben os prezos.
Subida de prezos, o que significa aumentos de custos, baixada de lucros, abandono de investimento en capital produtivo, logo abaixamento de produción, que grosso modo, implica un aumento de desemprego máis que proporcional. Por outro lado, a implicación das novas tecnoloxías, aumentan aínda máis a perda de empregos tradicionais e repetitivos. No entanto, moitos dos empregos chave, terán aumentos de salarios dada a súa indispensabilidade, o que corre a par do desemprego.
Todo isto conxugado, nos leva a constatar, estarmos perante unha economía global, que está a perder velocidade, de recuperación, cando non estagnar, durmida.
No entanto, os arautos da esperanza, nos están vendendo que esta situación, de inflación, desemprego, economía estancada, e até con salarios dos traballadores altamente especializados en alta, que é un escenario típico dunha estainflación, nos toman por tonto, dicindo que todo isto é temporal e pasaxeiro.
Que non imos estar nun estado de estainflación!
Claro que é temporal, pero cantos anos van ser necesarios, para saír desta gran crise/pandemia?
Esta si é a pregunta pertinente.
Nota:
(1) – Como dicía Karl Marx
Se el primero en comentar